آیا ورزش شما را باهوش تر میکند؟
ابتدا لازم است بدانید که طبق برخی تحقیقات علمی ساختار مغز انسان از تقریبا ۱۰۰ میلیارد سلول مغزی تشکیل شده است، و هر یک از این سلولهای مغزی با بیش از ۱۰۰۰۰ سلول مغزی دیگر از طریق سیناپسها (synapses) در ارتباط است.
تمامی جنبههای شناخت و ادراک ما، همچون تفکر و یادآوری، توسط گروههای تخصصی متشکل از سلولهای مغزی مرتبط با نام “شبکههای عصبی” (neural networks) پشتیبانی میشود. اما ارتباطاتی که شبکههای عصبی ما را شکل میدهند هرگز ثابت نبوده و در حقیقت، دائم در حال تغییر هستند. هر چه دو سلول مغزی بیشتر با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، ارتباط میان آن دو قویتر خواهد شد. و بنابراین، با هر تجربهی جدید و هر یادآوری جدید، مغز به آرامی ساختار فیزیکی خود را تجدید میکند. این پروسه “انعطافپذیری عصبی” (neuroplasticity) نام دارد.
قدرتمندترین محرک عصبی چیست؟
حال حدس بزنید که یکی از قدرتمندترین محرکهای انعطافپذیری عصبی چیست؟ خوشبختانه، قدرتمندترین محرک انعطافپذیری عصبی “انجام مداوم ورزش” است. به نظر میرسد که هیپوکمپوس (hippocampus)، که با یادگیری، حافظه، جهتیابی و تصمیمگیری در ارتباط است، به طور ویژهای به اثرات انجام ورزش حساس است. تحقیقات اولیه در ارتباط با حیوانات حاکی از آن بوده است که موشی که از چرخ جهت دویدن استفاده میکند افزایش چشمگیری در تعداد سلولهای مغزی جدید در هیپوکمپوس نسبت به موشی که از چرخ استفاده نمیکند داشته است. همچنین موشی که چرخ داشته در یادگیری آن که چگونه یک هزارتو را جهتیابی کند بهتر عمل کرده است.
چرا اصلا این امر حائز اهمیت است؟ خوب، نتایج مشابهی در ارتباط با انسانها در مطالعات متنوع و در گروههای سنی مختلف به دست آمده است. برای مثال، کودکانی با حداکثر اکسیژن مصرفی (VO2 max scores) بالاتر سلولهای مغزی هیپوکمپوس بیشتری نسبت به کودکان با حداکثر اکسیژن مصرفی کمتر دارند، و همچنین حجم هیپوکمپوس نیز در ارتباط مستقیم با تناسب قلب و عروق و عملکرد حافظه در بزرگسالان است. همچنین یک پژوهشی که اخیرا انجام شده است حاکی از آن بوده که یک سال انجام تمرین ایروبیک دو درصد حجم هیپوکمپوس را در بزرگسالان مسن افزایش داده است، در حالی که دقیقا همین بخش از مغز در کسانی که ورزش نمیکردهاند با کاهش حجم همراه بوده است. کاهش حجم هیپوکمپوس با شروع افسردگی ناشی از بالا رفتن سن و بیماری الزایمر در ارتباط بوده است. بنابراین، ورزش ممکن است بتواند سرعت کاهش عملکرد مغز ناشی از بالا رفتن سن را آرامتر کند و بهزیستی ذهنی طولانی مدت را ارتقا دهد.
تغییرات وسیع در ساختار مغز پس از انجام ورزش
برخی مطالعات نیز تغییرات وسیعتری را در ساختار مغز پس از انجام ورزش دریافتهاند. پژوهشگران دانشگاه ایلینویز در آمریکا ۵۹ بزرگسال مسن را در یک برنامهی آموزشی ایروبیک ۶ ماهه مورد مطالعه قرار دادهاند و ساختار مغزی آن ها را با یک گروه که تمرینات کششی انجام میدادهاند مورد مقایسه قرار دادهاند. تمرینات آن ها شامل سه تمرین یک ساعته در هر هفته و در طول شش ماه بوده است. پژوهشگران در گروهی که تمرینات ایروبیک را انجام میدادهاند افزایشی در حجم قسمتهای مختلف مغز مشاهده کردهاند، به ویژه در قسمتهای جلویی مغز که با توجه، حافظه، مهار رفتاری و تصمیمگیری در ارتباط هستند. همچنین پژوهشگران افزایشی در حجم رشتههای ماده سفید و یا رشتههای عصبی بزرگ که قسمتهای مختلف مغز را به هم مرتبط میسازند مشاهده کردهاند. این رشتهها ارتباط میان نیمهی راست و نیمهی چپ مغز که در اثر کهولت سن تضعیف میشود را تسهیل میکنند.
این تغییرات در ساختار مغز چه معنایی دارد؟
حال تمام این تغییرات در ساختار مغز در حقیقت چه معنایی دارد؟ علاوه بر کاهش ریسک بیماریهای مرتبط با کهولت سن، به نظر میرسد که ورزش بسیاری از جنبههای شناخت و ادراک و عملکرد مغز را ارتقا میدهد، حتی در بزرگسالان جوانتر! یک پژوهشی در ارتباط با ۱.۲ میلیون پرسنل نظامی کشور سوئد نشان داده است که “تناسب اندام” با “هوش” در ارتباط است. علاوه بر آن، این پژوهش نشان داده است که انجام ورزش با بهبود کنترل توجه، سرعت پردازش، ظرفیت حافظه و توانایی جابهجایی میان وظایف ارتباط دارد. این بدان معنا است که انجام ورزش به شما کمک میکند تا در محل کارتان عملکرد بهتری داشته باشید، در مدرسه نمرات بهتری کسب کنید، مهارتهای جدید را سریعتر یاد بگیرید و تصمیمات هوشمندانهتری بگیرید.
ما به چه میزان ورزش نیاز داریم؟
در حالی که ما نمیتوانیم به طور کامل ارتباط دقیق میان میزان ورزش و تغییرات ساختار مغز منطبق با آن را دریابیم، پیشنهاد میشود که بزرگسالان حداقل ۳۰ دقیقه در روز در طول ۵ روز هفته و یا حداقل ۲۰ دقیقه در روز در طول ۳ روز هفته ورزش کنند. این تنها یک راهنمایی است، بنابراین ما به شما پیشنهاد میکنیم با روتینهای مختلف امتحان کنید تا دریابید کدام روتین برای شما بهتر عمل میکند. اگر شما به تازگی ورزش را شروع کردید، از سرعت کم ورزش خود نگران نباشید! و به یاد داشته باشید که یکی از مهمترین فاکتورهای استمرار انجام ورزش لذت بردن از آن است! بنابراین از آن لذت کافی را ببرید!
دیدگاهتان را بنویسید