روانشناسی کودک: نکاتی مهم برای درک بهتر فرزندان
روانشناسی کودک علم گستردهای است که به شما دربارهی رشد یک فرد از سنین نوزادی تا کهنسالی اطلاعاتی داده، و دلایل تفاوتهای ظاهری، شخصیتی، و روانی کودکان را بیان میکند. ذهن نوزاد اصطلاحاً مانند گِل است و میتوانید آن را هرطور که بخواهید شکل دهید. به همین دلیل است که درک فرزاندانتان اهمیت بسیار زیادی دارد.
روانشناسی کودک چیست؟
روانشناسی کودک شاخهای از علم است که رشد روانی، هیجانی، و رفتاری کودکان را مورد بررسی قرار میدهد. این علم کل مسیر کودکان از نوزادی تا پیری را پیگیری کرده و تحول شناختی و عقلانیشان را مطالعه میکند.
اهمیت درک روانشناسی کودک
سالهای اوّلیهی زندگی افراد برای بهزیستیِ هیجانی، اجتماعی، و جسمیشان بسیار حیاتی است. و تاثیر همه جانبهای نیز بر شخصیت آنها در بزرگسالی خواهد داشت. بر اساس مطالعات، سالهای اوّلیه در رشد مغز نیز نقش چشمگیری دارند. تجربیات نخستینِ افراد در رابطه با والدین و همچنین دنیای بیرون در آینده عمیقاً بر تکامل جسمی، شناختی، هیجانی، و اجتماعی آنها تاثیر خواهد گذاشت.
نکاتی برای درک روانشناسی کودک
هرچند درک نیازهای روانشناختی کودک کار آسانی نیست، اما ضروری است. کودکان در سطوح مختلف رشدی به گونههای متفاوتی رفتار میکنند. رفتار یک کودک ۵-۶ ساله متفاوت از بزرگسالان خواهند بود.
به عنوان یک والد خوب باید موارد مورد علاقه و مورد نفرت فرزندانمان و تعریف آنها از خوب و بد را درک کنیم و بپذیریم. اگر آنها را همانگونه که هستند بپذیریم، احساس امنیت خواهند کرد. در ادامه نکاتی برای درک بهتر فرزندانتان ذکر میکنیم:
۱. مشاهده کنید
برای درک فرزندتان ابتدا باید او را بشناسید. برای اینکار در کنارش باشید و او را مشاهده کنید. با تماشای وی در موقعیتهایی مانند بازی کردن، بیان یک درخواست، نشان دادن عکسالعملی خاص، و برقراری ارتباط با دیگران، میتوانید اطلاعات زیادی دربارهی شخصیت کلی وی کسب کنید.
۲. صمیمیترین دوستِ فرزندتان باشید
نخستین قدم برای دستیابی به این هدف میتواند نشان دادن این واقعیت باشد که در هر موقعیتی در کنار فرزندتان خواهید بود. این باعث میشود او احساس امنیت، دوست داشته شدن، و باارزش بودن کند. به او کمک کنید تا با شما صحبت کند.
۳. زمان زیادی را در کنار فرزندتان سپری کنید
اینکه صرفاً در اطرافاش باشید کافی نیست. برای شناخت بهتر، با هم فعالیتهایی مانند بازی کردن، مرتب کردن کمدها یا اتاق، و آشپزی انجام دهید (کودکان همیشه مشتاق به کمک کردن هستند).
۴. فرزندتان را تشویق کنید
جایزه دادن به دلیل کارهای خوب باعث افزایش اعتماد به نفس فرزندتان میشود. البته زیادهروی در این کار باعث میشود گستاخ و مغرور شود.
۵. گوش دهید
با گوش دادن به فرزندتان، او را بیشتر خواهید شناخت. و همچنین، این باعث میشود احساس کند به او علاقه دارید. و در نتیجه رابطهتان مستحکمتر میشود.
۶. صحبت کنید
صحبت دربارهی علایق فرزندتان باعث میشود او هم بتواند حرفهایش را به شما بگوید. به این طریق، آغاز مکالمه آسانتر شده و در نتیجه فرصت بیشتری برای شناخت وی پیدا خواهید کرد.
۷. توجه خود را کاملاً متمرکز مکالمهتان کنید
در هنگام صحبت همیشه تماس چشمی داشته باشید. به این ترتیب، فرزندتان باور خواهد کرد که به آنچه میگوید گوش میدهید و توجه میکنید.
۸. احترام بگذارید
وقتی فرزندتان دربارهی نگرانیها، ترسها، یا موقعیّتهای خجالتآور صحبت میکند، نخندید و او را مسخره نکنید. به یاد داشته باشید که حرف زدن برای یک کودک (به خصوص در دوران بلوغ) اصلاً کار سادهای نیست. او احتمالاً برای این کار شجاعت زیادی به خرج داده است.
۹. توضیح دهید
معمولاً کودکان ۵-۶ ساله از اکثر قوانین و تصمیمات شما پیروی میکنند. مشکل اصلیتان با نوجوانان خواهد بود و این اقتضای سن آنهاست. در چنین موقعیتی سعی کنید توضیح دهید که چرا باید آن تصمیم را بگیرید یا آن کار را انجام دهید. ممکن است در آن لحظه از دست شما عصبانی شوند، اما با گذر زمان شما را درک خواهند کرد.
۱۰. از او نظر بخواهید
در صورت نیاز نظرش را بپرسید. با این کار فرزندتان خود را مهم حس کرده و بهای بیشتری به خود خواهد داد.
۱۱. دلایل رفتارهایشان را کشف کنید
اگر فرزندتان رفتار غلط یا نامناسبی بروز داد، سعی کنید دلیلاش را بفهمید. با این کار، اشتباهات خود را به عنوان والد درک کرده، و فرصتی برای پرورش مهارتهای فرزندپروریتان کسب خواهید کرد.
۱۲. موارد مورد علاقه و مورد تنفر او را بشناسید
دانستن علایق و سلایق کودکتان باعث شناخت بهتر وی میشود.
۱۳. آزادی بیان
اجازه دهید فرزندتان خود را همانگونه که میخواهد توصیف کند. به این ترتیب میتوانید دانشی کلی دربارهی طرز فکر و خواستههای او کسب کنید.
۱۴. بیش از حد کنجکاو نباشید
همهی والدین مشتاق هستند از آنچه در زندگی فرزندشان رخ میدهد باخبر شوند (به خصوص در دوران نوجوانی). اما بیش از حد کنجکاوی نکنید. چرا که باعث میشود فکر کند به او اعتماد ندارید، و این میتواند به رابطهتان آسیب بزند.
۱۵. مانند او فکر کنید
وقتی در حال معاشرت یا انجام فعالیتی با فرزندتان هستید، باید مثل او فکر کنید. این باعث میشود احساس کند تشابههای زیادی با هم دارید.
۱۶. اجازه دهید تصوراتاش بال و پر بگیرد
وقتی در حال قدم زدن با فرزندتان هستید، او را مشاهده کنید. ممکن است چیزهایی را متفاوت از شما ببیند. در این صورت او را متوقف نکنید. به این طریق میتوانید دربارهی دنیای درونیاش بینش پیدا کنید.
شناسایی مشکلات مربوط به رشد روانشناختی کودک
والدین یک توانایی ذاتی برای درک مشکلات فرزندشان دارند. بنظرتان شما به عنوان یک والد چگونه میتوانید به مشکلات فرزندتان پی ببرید؟ بهترین راه سوال کردن از اطرافیان اوست.
دوستان
از دوستانی که فرزندانِ هم سنِ فرزند شما دارند درباره کودکشان سوال کنید. آیا فرزندان آنها صحبت میکنند؟ آیا میتوانند بنویسند، به تنهایی غذا بخورند، و از دستورات پیروی کنند؟ در مورد نوجوانان، باید از دوستاناش بپرسید که عملکردش در مدرسه و رفتارش با همتایان و سایر افراد چگونه است؟
اینترنت
میتوانید از اینترنت برای یافتن پاسخی برای سوالات خود استفاده کنید، اما دقت کنید که فقط از منابع قابل اعتماد استفاده کنید.
آموزگاران
در جلسات اولیا و مربیان، آموزگاران میتوانند تا حدودی به شما دربارهی سلامت روان و بهزیسیتی فرزندتان اطلاعات دهند. میتوانید از ایشان بپرسید که آیا به تازگی متوجه چیز عجیبی دربارهی فرزندتان شدهاند یا خیر؟
مراقبان کودک
از آنجایی که امروزه در اغلب موارد هر دو والد شاغل هستند، استخدام یک پرستار کودک ضروری به نظر میرسد. او
بیشتر از هر کسی با فرزندتان در ارتباط خواهد بود. بنابراین، در صورتی که احساس کنید مشکلی وجود دارد، او اولین کسی است که باید به سراغاش بروید.
متخصّص اطفال
پزشک شما در مراجعاتی که برای واکسیناسیون یا کنترل انجام میدهید، به سادگی میتواند به مشکلات کودکتان پی ببرد.
روانشناسان
مراجعه به روانشناس بهترین گزینه برای پاسخ به سوالاتتان دربارهی روانشناسی کودک خواهد بود. او میتواند در مورد مشکلات رفتاری مانند افسردگی، کمبود اعتماد به نفس، اضطراب، و فوبیا، و همچنین انواع بیماریها مانند اوتیسم، ADHD، و غیره به شما کمک کند.
انواع بیماریهای روانشناختی کودکان
ژنتیک دلیل برخی از بیماریهای روانپزشکی کودکان است. هرچند بیشترشان دلیل جسمی خاصی ندارند. بعضی از آنها در سنین پایین قابل تشخیص هستند، اما بعضی دیگر تا سنین بزرگسالی نهفته میمانند. در ادامه لیستی از این بیماریها میبینید:
اختلال بیشفعالی-نقص توجه (ADHD)
در این اختلال کودک بیشفعال بوده و در تمرکز دچار مشکل است. کنترل فعالیتهای این کودکان دشوار است.
معلولیت ذهنی
در این موارد، کودک در عملکردهای ذهنی دچار محدودیت بوده و نقص آشکاری در رفتارهای انطباقی دارد.
اختلالات طیف اوتیسم
این یک اختلالِ رشدیِ جدّی است که در آن کودک قادر به برقراری ارتباط و تعامل نیست. این بیماری بر سیستم عصبی و به طور کلی بر رشد کودک تاثیر میگذارد.
اختلال سلوک
این بیماری ممکن است در دورهی کودکی یا نوجوانی تشخیص داده شود. کودکانِ دچار این اختلال در پیروی از قوانین و رفتار به شکلی که مورد پذیرش جامعه باشد مشکل دارند.
اختلالات سازگاری
این بیماری شامل گروهی از علائم مانند استرس، احساس غم یا ناامیدی، و علائم جسمانی (به طور مثال کاهش وزن) است. این اختلال معمولاً در نتیجهی وقایع احساسی جدّی مانند مرگ عزیزان، تغییر محل زندگی، تغییر مدرسه و غیره به وجود میآید.
سندرم فرزند خواندهها
این اختلال در کودکانی که به فرزند خواندگی گرفته شدهاند مشاهده میشود. و دلیل آن میتواند مشکلات روانشناختی و احساسی زیادی مانند برقراری ارتباط با والدین جدید، یا وابستگی به محل زندگی سابق یا افرادی که در آنجا بودند باشند. و معمولاً به دروغگویی، دزدی ،و رفتارهای پرخاشگرانه نسبت به والدین منجر میشود.
اختلال حرکات قالبی
در این اختلال کودک حرکات تکرارشونده و بیهدفی از خود نشان میدهد که میتواند عملکرد روزانه را مختل سازد. این بیماری اغلب در کودکان دچار اوتیسم، معلولیت ذهنی، یا اختلالات رشدی مشاهده میشود.
اسکیزوفرنی در دوران کودکی
این یک اختلال نادر است و در آن کودک واقعیت را به شکلی غیرعادی تفسیر میکند. در این نوع اختلال ممکن است کودک توهّم، هذیان، نقص شدید تفکر، و رفتارهای نمایشی داشته باشد؛ به شکلی که زندگی روزمرهاش را تحت تاثیر قرار دهد.
لالی انتخابی
این یک اختلال اضطرابیِ مربوط به دوران کودکی است که در آن کودک از صحبت کردن و برقراری ارتباط در موقعیتهای اجتماعیای مانند مدرسه یا مکانهایی که احساس امنیت یا راحتی نمیکند ناتوان است.
اختلال کندیِ سرعتِ شناختی
اختلال کندیِ سرعتِ شناختی اختلالِ توجّهی است که در آن به نظر میرسد کودک در دنیای دیگری سیر میکند. و خوابآلود، سست، کم فعال، و سردرگم است. این کودکان اغلب به کندی حرکت میکنند و برای مدت طولانی به سوژههای تصادفی زل میزنند.
بدتنظیمی خلق مخرب
این یک اختلال روانی است که در کودکان و نوجوانان قابل مشاهده است. در این بیماری کودک تحریکپذیری بالا، عصبانیت، و طغیان خشم مکرری را تجربه میکند.
روانشناس کودک چگونه میتواند کمک کند؟
روانشناسی رشد در دوران کودکی موضوع گسترده و متنوّعی است. افراد غیرحرفهای نمیتوانند به سوالات این زمینه پاسخ دهند یا به کودکی که دچار اختلالات روانشناختی است کمک کنند. در این موارد، فقط یک متخصّص میتواند کمککننده باشد. رواندرمانگران کودک میتوانند سودمند واقع شوند؛ چرا که آموختهاند به کودکانِ دارای مشکل در خانواده، مدرسه، یا روابط، و همچنین سلامتی کمک کنند. به علاوه، آنها در یاری به کودکان مبتلا به اختلالاتی مانند ADHD، اسکیزوفرنی، افسردگی، اضطراب، اختلالات خوردن، و غیره نیز تخصّص دارند.
همچنین، رواندرمانگران کودک در زمینهی تکاملِ سلامت روانی کودک نیز فعالیت میکنند. و رشد کلی آنها (در زمینههای شناختی، اجتماعی، هیجانی، و زبانشناختی) را مورد بررسی قرار میدهند.
دوران کودکی مرحلهی مهمی است. و اگر به شکل نامناسبی طی شود، میتواند بزرگسالی را نیز تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین، به عنوان والدین، باید به خوبی از شخصیت فرزندتان آگاه باشید. فقط در صورت شناخت کامل او قادر خواهید بود که روی استعدادها و تواناییهایش تمرکز کنید و این باعث میشود که فرزندتان در آینده شخصیت پختهتری داشته باشد.
منبع: parenting.firstcry.com
دیدگاهتان را بنویسید